Antropologiczna koncepcja tranzytywności rozumiana jako przejście między rozbieżnymi (często skrajnymi, stanami rzeczywistości) jest nie tylko ciekawą figurą interpretacyjną, konotującą zarówno wszelkiego rodzaju transfiguracje materii, ciała, rzeczywistości (co autorka określa mianem metamorfozy), jak i duchowe przemiany (metanoia), ale także kluczem do zrozumienia przyjętej metodologii. Koresponduje ona bowiem z Welschowską koncepcją „rozumu transwersalnego”, który realizuje się w ustanawianiu przejść pomiędzy różnymi warstwami – „sektorami” analizowanego obiektu tak wewnątrz, jak i z rzeczywistością usytuowaną poza nim, tym samym ustanawiając nowy porządek lektury: otwartej i dynamicznej. Skonstruowany w ten sposób model lektury zakłada z jednej strony czytanie kontekstowe, asocjacyjne, przypominające nieco strukturę hipertekstową, z drugiej zaś właśnie komparatystyczne, palimpsestowe, gdzie odmienne porządki znaczeniowe zostają na siebie nałożone, w wyniku czego odkrywa się dodatkowe znaczenia.
Zarysowana we wstępie charakterystyka tranzytywności eksponuje także sam moment przechodzenia, który wiąże się zarazem z konstruowaniem przestrzeni „pomiędzy”: antropologią bramy, przejścia z tego, co zewnętrzne do tego, co wewnętrzne i odwrotnie, jak i czasem owego przechodzenia, które tranzytywność postrzega przede wszystkim jako figurę dynamiczną. Antropologicznie rozumiana tranzytywność jawi się zatem jako element doświadczenia egzystencjalnego, bez którego świat kultury jest tylko „martwą literą”.
dr hab. Adam Regiewicz, prof. AJD
Spis treści
Wstęp
Doświadczenie tranzytywności
1. Antropologiczna koncepcja tranzytywności
2. Trajektorie w przestrzeni tranzytywnej
Rozdział I
Słowo jest czystym wydarzeniem.
Reprezentacja doświadczenia tranzytywności w wierszach Maria Magdalena Kazimierza Wierzyńskiego i Akteon Bolesława Leśmiana
1. Nie szukaj już: Jego tu nie ma!
2. Przemieniony w człowieka
3. Synergós i synergia trajektorii słowa
Rozdział II
... kiedy mowa miała stać się nie tyle więzią, ile ryzykiem, raną, głęboką szczeliną.
Autobiograficzna narracja Jorge Semprúna jako zapis doświadczeń tranzytywności
1. Czerwone żelazo pamięci – pamięć a spojrzenie
2. Wystarczyło zacząć mówić, by ból ustał
3. Patrzeć/widzieć/pisać. Między deskrypcją, inskrypcją i redeskrypcją
4. Konflikt zasad „nie tamto, lecz to” oraz „tamto i to równocześnie”
5. Relacje nadawca/odbiorca „porządku lustrzanego” i „porządku zniekształconego” w kontekście trajektorii cierpienia
Rozdział III
Dom opuszczony i dom do zamieszkania
1. Dom zredukowany
2. Naturalny nadmiar luster – tranzytywność domu wyobrażonego. Joseph Brodsky,
Watermark
Rozdział IV
Nazgul i Chrystus. Dystopia tranzytywnej czasoprzestrzeni w prozie Jacka Dukaja (na podstawie opowiadań z tomu W kraju niewiernych)
1. Złe miejsce
2. Żywokrystne przekształcenia
3. Nazgul i Chrystus
Zakończenie
Efekt synergii fenomenów tranzytywnych w tekstach kultury
Bibliografia
Table of Contents
Summary. The Principle of Transitivity in Culture
