Tajemnice duszy. Michaił Wrubel i psychoanaliza

Interferencja pomiędzy sztuką a psychologią, jaką uświadomili nam ponad sto lat temu Sigmund Freud i Carl Gustav Jung, zachodzi nie tyle w planie estetyki, co w sferze emocji. Dzieło sztuki stanowi bowiem wytwór czynności psychicznych i z tego właśnie względu może być poddawane analizie psychologicznej. Istnieje jednak pewne ograniczenie, które Jung – architekt psychologii analitycznej – wywodził z istoty procesu twórczości artystycznej: „przedmiotem psychologii może być tylko ta część sztuki, która przejawia się w procesie twórczości artystycznej, natomiast nie może być nim inna jej część, która stanowi właściwą istotę sztuki”. Stąd też analiza psychologiczna może objąć jedynie zjawiska emocjonalne i symboliczne obecne w dziele sztuki, co sprawia, że wchodzi ona jako pomocnicze narzędzie analizy w symbiozę z oglądem estetycznym, formalnym i semantycznym dzieła.
(...)
Wstępując na drogę psychoanalitycznej interpretacji sztuki, badacz odtwarza i przeżywa pierwotny proces twórczy, jaki był doświadczeniem autora dzieła. Warto zatem, w mym przekonaniu, podjąć próbę psychoanalitycznego odczytania sztuki Michaiła Wrubla (1856−1910) – jednego z najbardziej niedookreślonych i wieloformatowych malarzy rosyjskich, dla którego symbol stał się impulsem do głębinowej konwersacji, tajemnego spotkania z nieświadomym – pamiętając atoli o tym, że metoda psychoanalityczna to zaledwie jeden z wielu etapów poszukiwania i odkrywania mieszczących się w dziele sztuki sensów głębokich.

Spis treści

Prolog
I. Wstęp: Michaił Wrubel i psychoanaliza
II. Posłańcy nieświadomości. Angelologia
   Anioły kijowskie
   Anioły upadłe (Demony)
   Sześcioskrzydły Serafin
III. Mit i literatura. Archetypizacje
   Pan
   Faust
   Hamlet
IV. Kobiece alter ego. Anima
   Madonna
   Księżniczka Zjawa 
   Łabędź
   Bzowa Tatiana
V. Lot ku wszechmocy. Inflacja
VI. Upadek duszy. Alienacja
VII. Tęsknota za pełnią. Jaźń
   Demon
   Chrystus
   Muszla
VIII. Lira Orfeusza. Muzyka
IX. Wina i odkupienie. Prorok
X. Zakończenie: Cień geniusza

Nota bibliograficzna
Bibliografia
Резюме
Summary